KÜNDEKARİ TEKNİĞİ

             

                 Kündekâri, küçük ölçüde geometrik parçaların birbirine geçmesi ile elde edilen, Anadolu’da Selçuklu döneminde gelişmiş kendine özgü bir bezeme tekniğidir. Kündekari çeşitleri

Sanat çalışması olarak kabul gören kündekari tekniği, üretim metoduna göre gerçek ve taklit kündekari olarak ikiye  ayrılmaktadır.

Gerçek kündekari

1. Gerçek kündekari :

Gerçek kündekari iç dolgu parçaları ve bunları çevreleyen çıtalardan teşkil edilmektedir. Omurga sistemini oluşturan çıtalar iç içe geçerek çivi ve tutkal gerekmeksizin bir araya getirir. Bu çıtaların üst kısmı çeşitli profillerle süslenir ve kenarları iç

dolgu parçalarının yerleştirilebilmesi için kinişlidir.

Omurga sistemiyle iç dolgu parçalarının birleşmesi ve bunu çevreleyen dış  kilitleme çerçevesiyle bezeme veya süslemede denilen tezyinat tablası oluşturulur. Bu tablada bulunan parçalar arasında oluşan çok ince derzler sayesinde ağaç malzemenin

nem kaybederek çekmesi halinde meydana gelecek küçülmelerde ayrılmalar meydana gelmeyip kinişli birleşim içinde oluşan hareketle tezyinat tablasında bir bozulma meydana gelmemektedir. Bundan dolayı gerçek kündekari sadece bir süsleme sanatı

değil aynı zamanda bir birleştirme yöntemidir. Bu birleşim işleminde omurga çıtalarının darbe tesirlerine karşı daha dayanıklı olabilmesi için narlama adı verilen elemanlar eklenerek omurga

sistemi oluşturulur (Özdemir, 1999).Narlama, omurga sistemini oluşturan omurga çıtaları zıvana ile birleşir ve tek eksen boyunca

uzanarak sisteme direnç kazandırır. Geometrik şekillerin birbirini takip etmesi ile oluşturulan kündekari tezyinat tablasında boydan boya narlama çıtasının bulunması desenin devamlılığını bozacağı

durumlarda ön yüzeyde iç dolgu parçaları ve omurga çıtaları gözükürken alt yüzeyde bütün olarak devam eden ve dış  kilitleme çerçevesine bağlanan narlama elemanları kullanılır. Böylece ön

yüzeyden bakıldığında süs, alt yüzeyden bakıldığında konstrüksiyon sağlanmış olur. İç dolgu parçaları, kalınlığı 16‐20mm civarında olan kenarlarına lamba veya 3‐4mm derinlik, 5‐

6mm genişlikte kiniş  açılmış  çeşitli geometrik şekillere sahip ahşap parçalardır. Bu parçalar için süsünü arttırmak için pah kırma, oyma ve kakma gibi işlemlerden geçirilebilir.  İç dolgu parçası,

omurga sistemini oluşturan çıtalarda bulunan karşılıkları ile geçmeli olarak birleştirilir. Birleşme noktalarında tutkal vs. kullanılmadığı gibi ağaç malzemenin rutubet alarak oluşabilecek yüzeysel genleşmeyi serbest bırakmak için omurga çıtaları
arasında kalan boşluktan daha küçük yapılır. Dış  kilitleme çerçevesi, kündekari sisteminin tüm elemanlarını kuşatarak kararlı bir yapı haline getirir. Bu çerçevenin çıtaları omurga çıtalarından
daha geniş  olup, iç kısımları omurga çıtasının bir kenarı ile aynı detaya sahiptir. Dış  kenarı ise işin özelliğine göre sisteme uygun  şekilde imal edilir (Söğütlü, 2004).Çeşitli geometrik parçaların birbirine geçmesiyle oluşturulmuş  kündekari eserlerinde,
ahşap üzerinde ayrılmalar ve yarıkların oluşmaması için tahta parçalarının suları ve damarları birbirine dik konulmuştur. Parçaların nem ve ısıdan etkilemeleri engellenmiştir. Bu sayede, hakiki kündekari ile yapılan ahşap eserler günümüze
bozulmadan ulaşmıştır (Karaseki, 2007)


2. Taklit Kündekari:

Taklit Kündekari:

görünümünü elde etmek için taklit kündekari üç farklı yöntem ile yapılır. Bu yöntemler, çakma ve kabartmalı, çakma ve yapıştırmalı ve kafes işi kündekaridir. Çakma ve kabartma kündekari tekniğinin
uygulanmasında, istenilen boyuttaki bir tabla ahşap parçalar yan yana getirilerek hazırlanır. Bu tabla üzerine kündekaride çokça kullanılan sekizgen,altıgen, yıldız vb. geometrik  şekiller çizilir ve
omurga çıtalarının geleceği yerler belirlenerek buralar kiniş halinde oyulur. Kinişler içerisine çıtalar tutkal ve çivi ile yerleştirilerek yapılır. Burada iç dolgu parçaları tabla ile bir bütün halinde
bulunduklarından ahşap malzemede oluşabilecek çalışmalar sonucu çatlamalar ve ayrılmalar meydana gelebilir. Çakma ve yapıştırma tekniği diğer kündekari tekniklerine göre daha az ustalık gerektiren bir tekniktir.  İşin niteliğine göre hazırlanmış  ahşap tabla üzerine omurga çıtalarının ve iç dolgu parçalarının çivi ve tutkal ile tespitlenmesiyle imal edilir. Tablanın zaman içerisinde rutubet etkisi sonucu büzülmesi veya genişlemesi durumunda çıta ve parçalar arasının açılması ve motifte düzensizliklerin oluşması ortaya çıkabilen bozulmalardır.Kafes işi kündekari ise özellikle minber korkuluk imalatında kullanılan bir teknik olup,omurga çıtalarının birleşip dış  çerçeveyle sabitlenmesi işlemi sırasında iç dolgu parçalarınınkullanılmayıp bu kısımların boş  bırakıldığı bir
tekniktir (Özdemir, 1999; Söğütlü, 2004; Soysal 2007